مقدمه

همانطور كه می دانید، محدوده دینامیكی، عبارت است از محدوده بین بیشترین و كمترین نور قابل ثبت در یك عكس توسط دوربین (تراشه تصویر یا فیلم و اسلاید) كه به واحد گامهای نوری استاندارد دوربین (EV) بیان می‌شود. محدوده دینامیكی چشم انسان بین 9 تا 11، دوربین فیلمی بین 7 تا 9 و دوربینهای دیجیتال معمولی و اسلاید بین 5 تا 7 می باشد. در شرایط نوری خاص كه تضاد بین روشنایی نواحی مختلف تصویر زیاد باشد، انتخاب تنظیمات نوردهی صحیح، باعث می شود تا بتوانیم از محدوده دینامیكی دوربین خود، بهترین استفاده را نموده و به ثبتی موفق دست یابیم.


محدوده دینامیكی و دوربین های دیجیتال

محدوده دینامیكی اكثر دوربینهای عادی و نیمه حرفه‌ای دیجیتال تنها حدود 5 گام است. منظور از گام روش سنجش مرسوم نور در دوربین‌های عكاسی است كه هر یك گام تفاوت به معنی دو برابر شدن شدت نور است. سنسور دوربین دیجیتال معمولا از نوع CCD یا CMOS هستند و هر چند CCD اندكی محدوده دینامیكی بالاتری دارد، ولی هر دو سنسور تقریبا محدوده دینامیكی معادل فیلم های اسلایدی نظیر Fuji Velvia یا Kodachrome دارند. در مقایسه، امولسیون‌های چاپ رنگی ممكن است تا 7 گام نوری محدوده دینامیكی قابل دسترس داشته باشند. فیلم‌های سیاه و سفید، نظیر T-Max, Tri-X یا HP-5، تا 10 گام نوری محدوده دینامیكی در اختیار ما می‌گذارند، و بنابر این قادر به ثبت گستره شدت نوری وسیعتری هستند.
بااین اوصاف، كاربران دوربین دیجیتال باید در مورد نورسنجی هوشمندتر و دقیق‌تر عمل كنند، چون محدوده نوری قابل استفاده بسیار كوچكتری برای كار در اختیار دارند. این مقاله سعی دارد روشهایی را نشان دهد كه بتوان به بهترین نتیجه ممكن در عكس دست یافت.
یكی از بهترین مشخصات دوربین های دیجیتال این است كه عكاس می‌تواند فورا نتیجه نورسنجی خود را مورد بررسی قرار دهد. بیشتر دوربین‌های دیجیتال، وقتی شرایط نوری خوب است، كنترل خودكار كنتراست را بخوبی انجام می‌دهند. ولی وقتی شرایط نوری همانند یك روز روشن با سایه روشن‌های تند، پیچیده و نامناسب باشد، معمولا عكس خوب با مداخله عكاس و تنظیمات دستی بدست می‌آید. مثلا در یك روز آفتابی، دوربین‌های دیجیتال می‌توانند عكسهای با كیفیتی بگیرند، بخصوص عكس‌های مرسومی كه افراد در پیش زمینه مقابل منظره ایستاده‌اند، ولی به شرطی كه عكاس برای روشن كردن سایه های تند روی صورت، از فیل فلاش استفاده نماید.
بطور كلی در شرایط نوری غیر معمول، مشكلات نورسنجی بروز می‌كند. در شرایط نوردهی بسیار تخت، نور با كنتراست شدید، عكاسی شب، و نظایر آن، نورسنجی خودكار دوربین دیجیتال ممكن است ناامید كننده باشد.
البته، عكاسان با تجربه روش‌های زیادی برای استفاده از تنظیمات دستی چهت بهبود نتایج اتوماتیك سراغ دارند. جبران نوری، فیل فلاش، كارت ها و صفحات منعكس كننده یا رفلكتور، و موقعیت‌دهی هوشمندانه از جمله این روشها هستند. بعضی اوقات، باید منتظر شرایط نوری بهتر صبر كنیم. عكاسان چیره‌دست معمولا لیستی ذهنی از عكس‌های بالقوه در شرایط آب و هوایی و فضاهای مختلف در نظر دارند كه ممكن است در شرایط نوری بسیار بد نیز، فرصت عكاسی خاصی برای آنها ایجاد نماید.
اطلاعات قابل دسترسی كه می تواند شما را در بهینه‌سازی نورسنجی راهنمایی نماید، به نوع دوربین دیجیتال شما بستگی دارد. خیلی از دوربین‌ها نواحی خارج از گاموت را به صورت نواحی چشمك زن در مانیتور دوربین نشان می‌دهند. معنی این اخطار این است كه نواحی چشمك‌زن فراتر از محدوده دینامیكی تراشه تصویر دوربین هستند. در بعضی دوربین‌های ساده ممكن است تنها عكس گرفته شده را نشان دهد و تشخیص این كه نورسنجی عكس گرفته شده دقیقا چگونه است كار مشكلی است كه باید خودتان انجام دهید. عملا این كار خیلی سخت است، بخصوص اگر بخواهید تصویر را در روز روشن آفتابی در مانیتور دوربین بررسی كنید.
یك ابزار عالی سنجشی كه در دوربین‌های متوسط به بالا و دوربین‌های SLR دیجیتال موجود است، نمایش هیستوگرام است كه ممكن است با چشمك زدن نواحی پر نور یا كم نور تصویر در نمایشگر نیز همراه شده باشد. روشهای استفاده هوشمندانه در محدوده دینامیكی قابل دسترس را می توان به سه دسته كلی تقسیم بندی كرد:
- روشهای نوردهی و فیلترها
- روشهای مربوط به زمان و موقعیت
- روشهای تنظیم دوربین و نورسنجی